Duraylılık kavramı, bugün birçok alanda; ekonomi, finans, mühendislik ve diğer disiplinlerde kullanılıyor. Yani, bir sektörde sürdürülebilirlik kaygısı/sorumluluğu gündeme geliyorsa; işte orada muhtar duraylılıktır. Yani, sürdürülebilirlik deyince, merkezde insanın olmadığı; olsak olsak bu evrenin bir parçası oluruz düşüncesinden bahsediyorum.
1. Duraylılık Kavramı Nedir?
Duraylılık kavramı, mekanik, ekolojik1 ve sibernetik sistemlerin veya süreçlerin uzun vadeli kararlılığını ifade eder. Başka bir deyişle, bir sistemin zaman içinde “dengede kalabilme” yeteneğidir.
(Duraylılık kavramının sonuçlarını anlamak ve birlikte yaşama zekasını benimsemek için ESG Yatırımları konulu yazıya da göz atmanızı tavsiye ederim.)
Meraklısı için etimolojik olarak kökeni, tahmin edeceğiniz üzere “durmak” fiiline dayanır; bir bakıma “sabitlik” diyebiliriz. İngilizce’de “stability” kelimesine denk gelir. Latince “stabilitas” kelimesinden türemiştir. “Stabilitas” kelimesi, sabit, sağlam, dengeli anlamına gelen “stabilis” kelimesinden gelir. Bu da Proto-Hint-Avrupa dilinde “steh₂-” kökünden türemiştir, ki bu kök durmak, sabit kalmak anlamına gelir.
Peki, bize bunun gelişi nedir? Yani, ne anlamalıyız bu duraylılıktan?
Birkaç disiplindeki izdüşümüne bakalım.
2. Duraylılık Kavramı Hangi Alanlarda Kullanılıyor?
Yaşamımızdaki birtakım alanlar, sadece kâr beklentisiyle yatırımlar yapılmayacak kadar önemlidir. Bu alanlar ister bilimsel çalışmalar ister finansal kaynaklar söz konusu olsun, sonuçlar ile birlikte zeminin sürdürülebilirliğini de denkleme dahil eder.
Bir anlamda egosantrizm (benmerkezcilik) duygusundan kurtulmayı başarmış toplumlar için bir çıkış noktası ifade eden alanlar vardır.
2.1. Ekonomi ve Finans
Ekonomik sistemin veya piyasaların duraylılığı, uzun vadede “istikrarlı” bir büyüme ve düşük enflasyon oranları gibi hedeflerin sürdürülebilir olmasını ifade eder. Örneğin, bir ülkenin ekonomisi, şoklara (örneğin, ani petrol fiyatı değişiklikleri) karşı dirençli olup büyümeye devam edebiliyorsa, bu ekonomi duraylı olarak kabul edilir.
2.2. Mühendislik ve Bilim
Mühendislikte, duraylılık bir yapının veya sistemin, dış etkenlere (örneğin, rüzgar, deprem vb.) karşı dayanıklı olup, işlevselliğini sürdürebilmesidir. Örneğin, bir köprü, tasarlandığı yük kapasitesini ve dış koşulları karşılayabiliyorsa, duraylıdır.
2.3. Ekoloji ve Çevre Bilimleri
Ekolojide, bir ekosistemin duraylılığı, çevresel değişikliklere (örneğin, iklim değişiklikleri, insan faaliyetleri) karşı direnç gösterip, biyolojik çeşitliliğini ve ekosistem hizmetlerini sürdürebilmesi anlamına gelir.
Günümüze kadar süregelen ve evreni döngüsel olarak izah eden çevre bilimleri, ilgili döngüden çıkıldığı2 endişeleri üzerine, duraylılık konusunda diğer alanlardan daha baskın politikalar izler.
3. Duraylılık Kavramını Kimler Destekler?
İklim krizine benzer şekilde sorunun ve çözümün tüm insanlığı kapsadığı konularda, belli başlı kurul, komite veya birlikler ortaklaşa hareket ederler. Buna bağlı yapılanmış topluluklar, belli başlı ambargo veya garantör olma kararlarıyla anahtar yatırımlara3 yön verirler.
Peki, bu kavramı gündemimiz yapan nedir? Yani, duraylılık kavramını çok seven; ona toz kondurmayan ağabeyleri kimlerdir?
- Ekonomideki sevenleri: Dünya Bankası (World Bank), Uluslararası Para Fonu (IMF), Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD).
- Çevrecilikteki sevenleri: Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF), Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (IUCN), Avrupa Birliği (EU).
- Bu da bizden olsun: Yeşil İklim Fonu (GCF), Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC).
Şimdi.. Tüm mahalleliyle tanıştığımıza göre artık toparlayabiliriz. Bu kuruluşlar (ağabeyler), duraylılık kavramını ekonomik ve çevresel stratejilerinin merkezine koyarak, sürdürülebilir bir gelecek için çeşitli programlar ve politikalar geliştirir.
Malihulyaya gerek yok azizim. Gelecek, “sürdürülebilirlik” ile mümkün. Sürdürülebilirlik ise “duraylılık” ve ağabeyleriyle.
- Ekolojik Sistemler ile ilgiliyseniz, Permakültür uygulamalarına göz atabilirsiniz. ↩︎
- Çevrenin, başka bir deyişle tabiat ananın kurallarındaki sertliği, onun kanunlarına (doğa yasalarına) aykırı hareket etmemize bağlayan çok sayıda görüş vardır. Bu görüşler ekoloji ve çevre hareketleri üzerinden detaylı bir şekilde izlenebilir. ↩︎
- Anahtar Yatırımlar, bir bölgenin, ülkenin veya sektörün olan/olası/nispi aktörlere nazaran dönüştürücü özelliklere sahip etkiler yaratır. ↩︎
